تحلیل رابطۀ بین شاخص های بهداشتی و آموزشی با سطح باروری در استان های کشور

<مقدمه: جمعیت شناسان همواره در پی شناسایی عوامل مؤثر بر رشد جمعیت بوده اند تا با شناسایی این عوامل، رشد جمعیت را تحت کنترل درآورند. جمعیت و مسائل مربوط به آن، از جمله مسائل چند بعدی و پیچیدۀ جوامع انسانی است که هم تحت تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... است و هم بر آن تأثیرگذار است. قطعیت و ثبات در مسائل جمعیتی، نظیر باروری، کاربرد چندانی ندارد و برای تعیین ابعاد آن نمی توان از یک علت خاص استفاده کرد و از طرف دیگر رابطۀ علی ثابت و همیشگی بین متغیرهای آن وجود ندارد. ممکن است علت خاصی در زمانی خاص باعث افزایش میزان باروری باشد و در یک زمان دیگر، آن علت جای خود را به علت یا علل دیگری بدهد. روش: این مقاله با هدف بررسی ارتباط بین شاخص های بهداشتی و درمانی و آموزشی با باروری کل در استان های کشور انجام شده است. جامعۀ آماری این پژوهش را تمامی استان های کشور تشکیل می دهند. با بهره گیری از مدل topsis، ابتدا استان های کشور را از نظر میزان باروری کل رتبه بندی شده و بعد از آن وضعیت بهداشتی و آموزشی هر استان رتبه بندی می شود. درنهایت هم بستگی بین رتبه های بهداشتی و آموزشی با سطح باروری کل تعیین شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد 1ـ بالاترین میزان باروری کل، مربوط به استان های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی و هرمزگان است و کم ترین این میزان به استان های مازندران و تهران و گیلان تعلق دارد. 2ـ استان های تهران و خراسان رضوی و مازندران اولین رتبه های استانی را از نظر برخورداری از شاخص های بهداشتی و درمانی دارا هستند و پایین ترین رتبه ها مربوط به استان های آذربایجان شرقی و اردبیل و آذربایجان غربی است. 3ـ بیش ترین میزان برخورداری استان ها از نظر شاخص های آموزشی به استان های گیلان و تهران و همدان تعلق دارد و کم ترین میزان آن مربوط به استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل است. ۴- با توجه به ضریب هم بستگی، میان متغیرهای آموزشی و بهداشتی و درمانی با باروری کل رابطۀ مثبت و معناداری وجود ندارد. نتایج: نتیجه نهایی نشان می دهد که ضریب هم بستگی بین شاخص های بهداشتی و میزان باروری کل برابر با 170/0- و همچنین ضریب هم بستگی بین شاخص های آموزشی و سطح باروری کل برابر با 169/0- است. مقدار p نیز بین شاخص های بهداشتی و درمانی و آموزشی با میزان باروری کل به ترتیب برابر با 370/0 و 373/0 بوده که از 05/0 بزرگ تر است. پس درنهایت فرضیۀ صفر تأیید می شود و بین شاخص های آموزشی و بهداشتی با متغیر باروری کل رابطه ای وجود ندارد.